Isa got,
«Erd û ezman wê bibihûrin, lê peyvên min tu caran nabihûrin.»
ئایا كتێبی پیرۆز ده‌ستكاری كراوه؟
ئایا ئينجيل
ده‌ستكاری كراوه؟
خودای گه‌وه‌ره كه‌وا به‌دیهێنه‌ری جیهان و هه‌موو ئه‌وانه‌شه كه‌وا تیایدایه، خودای سوپاسالار و له‌سه‌رووی هه‌موو ده‌سه‌ڵاتێك، گومان له‌وه‌دا نییه كه‌وا ده‌توانێ پارێزگاری له وشه و په‌یامی خۆی بكات بۆ مرۆڤایه‌تی. په‌یامه‌كه‌ی كه‌وا له ته‌ورات و زه‌بوور و ئینجیلدا هاتووه و ده‌شتوانێت بیپارێزێت. هه‌رچه‌نده به درێژایی مێژوو كتێبی پیرۆز ڕووبه‌ڕووی زۆرێك له بۆهه‌ڵبه‌ستن و گومان بۆته‌وه، له سروش و ڕاستی و راستگۆییه‌كه‌ی.
به‌لًَگه مێژوویی و لۆجیكیه‌كان ته‌نانه‌ت ئاركیۆلۆجیاش، گه‌واهیده‌ده‌ن ده‌ستكاریكردنی كتێبی پیرۆز مه‌حاڵه. ئێمه‌ش به ئاراسته‌كردنی ئه‌م پرسیاره لۆجیكیانه‌ی خواره‌وه جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌م ڕاستیه ده‌كه‌ینه‌وه:
• كه‌ی ده‌ستكاری كتێبی پیرۆز كرا؟
• له كوێ ده‌ستكاری كتێبی پیرۆز كرا؟
• كێ ده‌ستكاری كتێبی پیرۆز كرد؟
• چۆن ده‌ستكاری كتێبی پیرۆز كرا؟
1- كه‌ی ده‌ستكاری كرا؟
یه‌كه‌م - په‌یمانی نوێ:
هه‌ر له‌سه‌ده‌ی دووه‌می زاینییه‌وه 7 وه‌رگێڕدراو هه‌بوون: به‌هاتنی سه‌ده‌ی چواره‌م هه‌زاران نووسراو په‌یدابوون. به‌هاتنی سه‌ده‌ی شه‌شه‌می زاینیش زیاتر له 15 وه‌رگێڕدراو هه‌بوون، له‌وانه‌ش: سریانی، قبتی، ئه‌رمه‌نی، هه‌به‌شی و جۆرجیایی... هتد)
له سه‌رده‌می په‌یمانی نوێدا ئه‌و نووسراوانه‌ی كه به پیتی گه‌وره و جوودا نووسرابوون تایبه‌ت بوون به كڵێسا و شوێنه‌كانی په‌رستن. له كاتێكدا ئه‌و نووسراوانه‌ی كه به پیتی بچووك و پێكه‌وه نووساو نووسرابوون تایبه‌ت بوون به ماڵه‌كان و بۆ به‌كارهێنانی تاكه كه‌سی و خێزانی به‌كارده‌هێنران.
ئه‌و پرسیاره لۆجیكیه‌ی كه لێره‌دا دێته ڕێمان ئه‌وه‌یه:
كه‌ی ئه‌م هه‌موو نووسراوانه به‌م هه‌موو زمان و شێوه‌زارانه‌وه ده‌ستكاریكران؟!
دووه‌م - په‌یمانی كۆن:
ده‌رباره‌ی په‌یمانی كۆن كۆنترین نووسراو به‌زمانی عیبری ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ده‌ی نۆیه‌مینی زاینی.
به‌ڵام له ساڵی 1947 دۆزینه‌وه‌یه‌كی مه‌زن له نووسینه‌كانی شیوی قه‌مراندا كرا: كه به (نووسراوه‌كانی ده‌ریای مردوو)ش ناو ده‌برێ. هه‌موو ئه‌و نووسراوانه به زمانی عیبری نووسراون. هه‌موو سیپاره‌ی ئیشایا و ژماره‌یه‌كی زۆری زه‌بووره‌كانی له‌خۆ گرتبوو، جگه له چه‌ند به‌شێك له هه‌موو سیپاره‌كانی په‌یمانی كۆن، ته‌نها سیپاره‌ی ئه‌ستێر نه‌بێت. گرنگی ئه‌م نووسراوانه بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه له سه‌ده‌ی دووه‌می پێش زاینه‌وه هه‌بوونه. به‌وه‌ش ئه‌م دۆزینه‌وه‌یه ده‌بێته كۆنترین نووسراو كه به زمانی عیبری هه‌مانبێ و مێژوه‌كه‌شی بۆ سه‌ده‌ی دووه‌می پێش زاین بگه‌ڕێته‌وه، له بری سه‌ده‌ی نۆیه‌می زاینی.
به پێچه‌وانه‌ی وه‌رگێڕدراوه یۆنانیه‌كه، له هه‌موو په‌یمانی كۆندا كه به (وه‌رگێڕدراوی حه‌فتایی) ناسراوه و مێژووی نووسینه‌كه‌شی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ده‌ی سێیه‌می پێش زایین.
ئایا كه‌س ده‌توانێ بگات به‌م هه‌موو نووسراو و وه‌رگێڕدراوانه‌ی هه‌ردوو په‌یمانی كۆن و نوێ و ده‌ستكاری و گۆڕانیان تێدابكات؟
ئه‌مه به‌ره‌و پرسیاری دووه‌ممان ده‌بات:
2- كێ به ده‌ستكاری كردن هه‌ڵستا؟
مه‌حاڵه جووله‌كه‌كان به‌م كاره هه‌ڵستابن، چونكه ئه‌وان به په‌رۆش و زۆر ووردبین ناسراون، هه‌روه‌ها ڕه‌چاوكردنی زۆرێك له بنه‌ماكان له نووسین و له‌به‌رگرتنه‌وه‌ی سیپاره پیرۆزه‌كان و پاراستنیان تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی كه پیته‌كانی هه‌موو نووسراوه‌كان و سیپاره‌كان ژمێردراون، له‌گه‌ڵ ده‌ستنیشانكردنی پیتی ناوه‌ڕاست و وشه‌ی ناوه‌ڕاست و ڕسته‌ی ناوه‌ڕاست بۆ هه‌ر سیپاره‌یێك.
له‌لایه‌كی تره‌وه مه‌حاڵه مه‌سیحیه‌كانیش به‌م ده‌ستكاریكردنه هه‌ڵبستن:
- ده‌رباره‌ی په‌یمانی كۆن له ئاست جووله‌كه‌كاندا تووشی حه‌په‌سان ده‌بن،
- له نێوان یه‌كتریشدا تووشی حه‌په‌سان ده‌بن، چونكه ئه‌و ناكۆكییه مه‌زهه‌بیانه‌ی كه له پاش كۆمه‌ڵگه‌ی كه‌لسدۆنی له سه‌ده‌ی پێنجه‌مدا سه‌ریانهه‌ڵدا، ڕێگربوون له‌به‌رده‌م ڕێكه‌وتنیان له‌سه‌ر ده‌ستكاری كردنی كتێبی پیرۆز.
- جگه له هه‌ڵبژاردنه‌كانی باپیران تا سه‌ده‌ی چواره‌می زاینی هه‌موو په‌یمانی نوێی له خۆگرتبوو، ته‌نیا ئایه‌تی (11) نه‌بێ.
ئاخۆ كه‌س توانیبێتی بگاته ئه‌م هه‌موو نووسراو و وه‌رگێڕدراوانه، هه‌روه‌ها هه‌موو نووسراو و گوته‌ی باپیران له نووسینه‌كاندا، ئینجا بگاته ڕێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ هه‌موو جووله‌كه و مه‌سیحیه‌كاندا به‌جیاوازی تیره‌كانیانه‌وه، تاكو گۆڕان بكات؟!
3- له كوێ ده‌ستكاری كتێب كرا؟
یه‌كه‌م --- په‌یمانی كۆن
ئه‌گه‌ر ڕێچكه‌ی ده‌ستكاری كردن و گۆڕین هه‌بوایه، ئه‌وا جووله‌كه‌كان ئه‌مانه‌شیان ده‌ستكاری ده‌كرد:
--- ئه‌و ڕووداوانه‌ی كه به خراپی باسی خۆیان و پێغه‌مبه‌ره‌كانیان ده‌كات.
--- ئه‌و ماوه مێژووییانه‌ی كه ئاماژه به كۆیلایه‌تی و چه‌وساندنه‌وه‌یان ده‌كه‌ن، وه‌ك ماوه‌ی چه‌وساندنه‌وه‌یان له میسر. نكۆڵی و سه‌رپێچی به‌رده‌وامیان بۆ فه‌رمایشته‌كانی خودا، راپێچ بۆ وڵاتی میزۆپۆتامیا.
ئه‌و پێشبینی و ئاماژه و هێمایانه‌ی كه په‌یمانی كۆنیان پڕكردوه و باسی عیسای خوداوه‌ند ده‌كه‌ن، به تایبه‌تیش ئه‌وان ئه‌وه‌یان ڕه‌تكرده‌وه باوه‌ڕی پێبێنن.
دووه‌م --- په‌یمانی نوێ:
-- مێژوو شایه‌دحاڵی ئه‌وه‌یه كه هه‌ر كه‌سێك به شوێن مه‌سیحی خوداوه‌ند ده‌كه‌وت و باوه‌ڕی به په‌یمانی نوێ ده‌هێنا، به‌شی چه‌وسانه‌وه و مردن ده‌بوو، له ماوه‌ی سێ سه‌ده‌ی سه‌ره‌تای مه‌سیحیه‌ت.
- جگه له‌وه‌ی كه له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نۆیه‌مه‌وه دوو كلێسای ڕۆژهه‌ڵاتی و ڕۆژئاوایی هه‌بوون، بۆیه ئه‌وه ده‌بوو به‌ڕێگر له به‌رده‌م ڕێكه‌وتنیان، ته‌نانه‌ت له‌سه‌ر گۆڕینی یه‌ك وشه‌ش له كتێبی پیرۆز.
هه‌موو كتێب به سروش له خودا هاتووه‌و سوودبه‌خشه بۆ فێركردن و سه‌رزه‌نشت و ڕاسته‌ڕێكردن، هه‌روه‌ها بۆ ته‌مێكردن بۆ ڕاستودروستی.
دووه‌م نامه‌ی پۆڵس بۆ تیمۆساوس 3: 16
چونكه قه‌ت پێشبینی كتێب به خواستی مرۆڤ نه‌هاتووه، به‌ڵكو خه‌ڵكی خودا ده‌ریانبڕیوه كه به ڕوحی پیرۆز هاژووراون.
دووه‌م نامه‌ی په‌ترۆس 1: 21